Un novo libro debulla a historia de Teis a través de máis 150 topónimos

Da Punta do Areíño ao Barrio das Flores, da capela da Guía á casa do Bispo, do Castañal ás Coutadas, do lavadouro de Guixar á Torre de Padín… O noveno volume da serie Toponimia do Val de Fragoso, colección editada entre a Universidade e o Concello, debulla un a un, máis de 150 topónimos da parroquia de Teis. A obra presentouse este martes na Alcaldía, nun acto encabezado polo alcalde, Abel Caballero, e a vicerreitora de Extensión Universitaria, Susana Reboreda, e ao que tamén asistiu o persoal da Área de Normalización Lingüística da UVigo e a concelleira delegada de Normalización Lingüística, Educación, Recursos Humanos e Formación, Olga Alonso.

• Puedes descargar el libro en este enlace

Interveu en primeiro lugar o alcalde, que se definiu a si mesmo como un gran defensor da toponimia, “unha forma de vivir e de reencontrarnos coa nosa tradición e co noso pasado”, e neste sentido, reivindicou a necesidade de que Vigo recupere as súas formas tradicionais. Lembrou que a colección arrancou no 2008, e que nela tivo un papel moi importante Marta Souto, quen fora responsable do Servizo de Normalización Lingüística do Concello de Vigo, falecida hai uns meses. “Todo o cariño para a súa memoria”, apuntou o alcalde, quen lembrou que o primeiro número da colección se dedicou á parroquia de Coia e, a partir de entón, irían saíndo Lavadores, Beade, Sárdoma-Freixeiro, Comesaña, Bembrive, Candeán, Valadares e agora a Teis.

Másnoticias

Callos para todos y mucho más en una fiesta gastronómica que llega a Vigo

05/06/2025

Nueva oportunidad para encontrar el look más veraniego en el Mercadiño que llega al centro de Vigo

04/06/2025

“A toponimia é un aspecto importante da historia do territorio, recollela e plasmala por escrito dun xeito pormonerizado e científico é fundamental porque en moitos casos estes nomes só perviven nas mentes das persoas maiores, que tiñan estes nomes como referencias dos seus camiños e lugares”, salientou a vicerreitora, quen subliñou o feito de que se trata “dunha parte da nosa historia oral e corremos o risco de que desapareza se non a rexistramos”. Nesta liña, agradeceu a todas aquelas persoas que participaron na edición deste volume – tivo tamén neste intre especiais verbas para o papel xogado por Marta Souto- e ratificou o compromiso de continuar con esta iniciativa, unha proba máis da “frutífera colaboración” entre ambas institucións.

Vinculación 

Nesta ocasión o traballo correu a cargo de Vera Álvarez Suárez, graduada en Ciencias da linguaxe e estudos literarios pola Universidade de Vigo, que foi a encargada de realizar toda a recollida toponímica, labor que levou a cabo entre o 2020 e o 2021. Combinou para facelo as entrevistas aos nados na parroquia cunha idade máis avanzada, “que son os que maiores coñecementos nos poden dar dos nomes históricos”, co traballo de investigación en fontes como o Catastro do Marqués de Enseada no Arquivo Provincial de Pontevedra ou nos libros parroquiais, protocolos notariais, ordenanzas, foros e rendas consultados no Arquivo Municipal de Vigo, así como diferentes fontes medievais accesibles en internet.

O libro inclúe un primeiro apartado coa historia e orografía da parroquia e, a partires de aí, xa arranca a explicación dos topónimos, comezando polo propio nome de Teis, hidrónimo prerromano que ten a orixe na raíz *ten- co significado de `regato, río ou curso de auga’, e é precisamente esa vinculación coa auga a nota máis identificativa dos topónimos da parroquia costeira de San Salvador de Teis. “Os Canos, Arnela, A Barxa, Ríos etc. A actual parroquia de Teis está situada sobre unha gran cantidade de regatos subterráneos que baixan das abas da Madroa como, por exemplo, O Pumariño”, saliéntase na obra.

As praias, os montes, os ríos, as fontes, lavadoiros, cruceiros...

Unha vez explicado o topónimo de Teis, a autora vai debullando, un a un, cada un dos topónimos, incluíndo, en boa parte dos casos, fotografías realizadas pola propia autora. Recóllense os nomes das praias (Areíño, A Punta, A Lagoa, O Mende, a Praíña do Faro, Suacasa...); os montes (A Madroa, o monte da Guía ou monte da Aguia, monte da Trapa, o Montiño...); os ríos (da Barxa, da Gadaña...); as fontes (a das Mozas, de Arnela, de Fenosa, do Paraixal, do Piñón, do Porco, do Rei...); os lavadoiros, os cruceiros, os camiños, as casas... e tamén lugares bautizados en lembranza de alguén, dende A Quinta do Doutor Corbal, en lembranza do Doutor Corbal, coñecido como o médico dos pobres, ata a avenida de Dona Fermina, unha das veciñas ilustres, quen doara a maior parte dos terreos que lindan co monte da Guía coa condición de que ficasen sempre como espazo de lecer para a veciñanza.

Cada topónimo explícase en detalle. No caso da Riouxa, unha das zonas máis emblemáticas da parroquia, a autora salienta que esta denominación está relacionada co latín ‘rivus’, “pois non debemos esquecer que por alí pasa subterraneamente o río Gadaña’.